Wystawa starodruków WBP w Czerwonym Dworze

W wyniki współpracy Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej z Biblioteką Publiczną Rejonu Kowieńskiego 6 lipca w Czerwonym Dworze zaprezentowano starodruki WBP z dawnych zbiorów rodziny Tyszkiewiczów – czterotomowy herbarz Kacpra Niesieckiego „Korona Polska”.

„Korona Polska” Kacpra Niesieckiego należy do najważniejszych dzieł heraldycznych doby staropolskiej. To czterotomowe dzieło wydano w latach 1728-1743 w typografii jezuickiej we Lwowie. Wszystkie cztery tomy „Korony Polskiej” mają format in folio. Treść herbarza została wydrukowana XVIII-wieczną antykwą na papierze czerpanym, nazwy herbów i nazwiska wyróżniono kursywą. Znane egzemplarze dzieła mają najczęściej skórzaną oprawę, o którą zadbali właściciele książki. Wszystkie ryciny ozdobników i herbów w „Koronie Polskiej” są drzeworytami. „Korona Polska zawiera nie tylko herby szlacheckie i dzieje poszczególnych rodzin. Autor dzieła przedstawił w nim również genezę herbów państwowych Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, herby kapituł i herby ziemskie. Niesiecki w przeciwieństwie do innych heraldyków nie dokonywał fałszerstw heraldycznych. Jego znacznym osiągnięciem było zdyscyplinowanie wyobrażeń herbów, a „Korona Polska” miała znaczny wpływ na dalszy rozwój polskiej historiografii. Do ustaleń Niesieckiego odwoływali się jego następcy na polu heraldyki, np. Benedykt Chmielowski, Wacław Warszycki, Hipolit Stupnicki, Ignacy Kaplica Milewski, Kazmierz Łodzia Czarniecki. O ogromnym zainteresowaniu herbarzem świadczy także obecność „Korony Polskiej” w ważniejszych bibliotekach dawnej Rzeczypospolitej. Ponowne wydanie herbarza w Lipsku, w latach 1839-1846, w dziesięciu tomach, nie tylko przypomniało to cenne dzieło, ale dzięki większej dostępności umocniło również jego znaczenie w polskim piśmiennictwie heraldycznym (źródło: Iwona M. Dacka, „Korona Polska” Kacpra Niesieckiego, Warszawa 2004.).

Egzemplarz ze zbiorów WBP w Olsztynie: oprawa organicznie połączona z blokiem na pięć zwięzów. Okładziny tekturowe obleczone brązową skórą marmoryzowaną. Grzbiet wyokrąglony, lico skóry gładkie. Zdobienia stanowią tłoczone w technice na ślepo pojedyncze linie, biegnące wzdłuż krawędzi zewnętrznych okładzin. Wypukłe zwięzy wyeksponowane tłoczeniem złotym, liniowym oraz o ornamencie geometrycznym. W pole między pierwszym a drugim zwięzem od góry, wklejona skórka brązowa z wytłoczonym i złoconym tytułem dzieła: „Korona Polska Niesiecki”. Brzegi kart ozdobione farbą w kolorze czerwonym. Egzemplarz prezentowany w Czerwonym Dworze należał do łohojskiej Biblioteki Konstantego Tyszkiewicza, archeologa i krajoznawcy, badacza pradziejów Litwy i południowej Rusi. Hrabia Konstanty Tyszkiewicz był kuzynem w trzeciej linii Benedykta Emanuela Tyszkiewicza, mecenasa i kolekcjonera sztuki, właściciela kompleksu pałacowego w Czerwonym Dworze.

Zespół zamkowo-pałacowy w Czerwonym Dworze (Raudondvaris) to zabytek architektury renesansowej na Litwie z początku XVII w. Budowę zamku w drugiej połowie XVI w. rozpoczął podkomorzy kowieński Wojciech Dziewałtowski. Później zespół zamkowo-pałacowy stanowił własnością najbardziej znanych magnatów litewskich: Jana Eustachego Kossakowskiego, Janusza Radziwiłła, Jana Karola Worłowskiego, Antoniego, Józefa, Henryka, Kazimierza Zabiełłów, Michała, Benedykta Emanuela i Benedykta Henryka Tyszkiewiczów. W architekturze zespołu zamkowo-pałacowego w Czerwonym Dworze najbardziej widoczne są ślady działalności ostatnich właścicieli –rodziny hrabiów Tyszkiewiczów. Po pożarze w 1831 r., w którym spłonęły drewniane zabudowania dworskie, hrabia Benedykt Emanuel Tyszkiewicz zbudował nowy murowany zespół dworski. Wiadomo, że w tym okresie pracowali tutaj słynni architekci jak Litwin Jonas Margevičius, Jacob Wöhler z Prus i Włoch Wawrzyniec Cezary Anichini. W czasach hrabiów Tyszkiewiczów zamek stał się okazałą rezydencją, w której zgromadzono bogate kolekcje obrazów, dzieł sztuki, rzadkich ksiąg, egzotycznych roślin i zwierząt.